بررسی اهمیت، رویکردها و ابزارهای دیپلماسی اقتصادی

به گزارش ایسنا، به نقل از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در این گزارش آمده است: واژه دیپلماسی اقتصادی واژه جدیدی است که قدمت آن به دهه 50 برمی گردد، اما تنها در دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. و لونا، 2018: 3). در واقع، تحقیقات عملی در این زمینه از موارد نادر در دهه 1950 به ده ها مورد در هر سال در دهه گذشته افزایش یافته است. دلایل این امر عبارتند از توسعه جهانی شدن، روند رو به رشد حمایت گرایی و نقش فزاینده مسائل اقتصادی در ملاحظات امنیتی.

در این گزارش آمده است: به طور خلاصه، دیپلماسی اقتصادی استفاده از ابزارهای سیاسی بین المللی (دیپلماسی) برای دستیابی به اهداف اقتصادی است. بر اساس این تعریف، دیپلماسی اقتصادی طیف وسیعی از موضوعات و اقدامات را در بر می گیرد، از دیپلماسی تجاری تا روابط داوطلبانه و قهری بین دولت ها.

در این گزارش آمده است: «علاوه بر نظریه‌های سنتی، هرچه تولید و صادرات محصولات یک کشور پیچیده‌تر باشد، رشد اقتصادی پایدارتر و درآمد سرانه بالاتری خواهد داشت». شاخص پیچیدگی نشان می دهد که در 50 سال گذشته وضعیت ایران نه تنها نسبت به سایر کشورها بهتر نشده است، بلکه بسیار بدتر بوده و به رتبه 88 (در سال 1395) رسیده است. تنوع محصولات صادراتی (یکی از دو محور نظریه پیچیدگی) از نظر دانشمندان مبنای رشد اقتصادی است و اساساً به عنوان فرآیند تغییر ساختاری تعریف شده است تا کشورها از تولید «کالا» خارج شوند. کشورهای فقیر «به تولید «کالاهای کشورهای ثروتمند». استراتژی توسعه صنعتی یا سیاست صنعتی دلیل این تجدید ساختار است و سیاست های تجاری و دیپلماسی اقتصادی ابزار سیاست صنعتی هستند.

در بخشی دیگر از این گزارش آمده است: البته دیدگاه ها و پارادایم های متفاوتی درباره دیپلماسی اقتصادی و سیاست های تجاری مطلوب وجود دارد که توجه به آن ها و تصمیم گیری در مورد انتخاب آن ها در میزان تاثیرگذاری دیپلماسی اقتصادی یک کشور موثر است. پارادایم مرکانتیلیسم، پارادایم کلاسیک (لیبرال‌های اولیه) و نئوکلاسیک، پارادایم ساختارگرایی و جایگزینی واردات و پارادایم نئومرکانتیلیسم، حمایت‌گرایی و ناسیونالیسم پارادایم‌های اصلی سیاست تجاری هستند که مورد اخیر در بین کشورها رایج شد. تا بحران مالی 2008 د) در آن مشارکت و حمایت دولت ها در اقتصاد به ویژه در حوزه صنعت به شدت افزایش یافت.

بر اساس گزارش معاونت پژوهشی اقتصادی این مرکز، ابزارهای مختلفی در اجرای سیاست تجاری و دیپلماسی اقتصادی وجود دارد که ابزارهای قدیمی «خدمات کنسولی» تا ابزارهای جدید «آی دیپلماسی» را شامل می شود. برخی کارشناسان نیز تحریم ها را ابزار دیپلماسی اقتصادی می دانند.

این گزارش ادامه می دهد: دیپلماسی اقتصادی بازیگران خارجی و داخلی خاص خود را دارد که در این گزارش به اختصار به آنها اشاره می شود. در زمینه شرکت‌کنندگان خارجی، سازمان‌های بین‌المللی با قوانینی که اتخاذ می‌کنند، روند دیپلماسی اقتصادی را در سراسر جهان شکل می‌دهند. در مورد بازیگران داخلی، نیاز به هماهنگی بیشتر در دیپلماسی اقتصادی بین بخش‌های مختلف دولت و حضور بازیگران غیردولتی مورد تاکید است، زیرا در دیپلماسی اقتصادی، برخلاف دیپلماسی سیاسی، مشتریان نهایی شرکت‌های دولتی و خصوصی هستند که قصد دارند صادرات و واردات کالا یا خدمات.

در این گزارش آمده است: احزاب از ساختارهای حاکمیتی و تمهیدات نهادی متفاوتی برای هماهنگ کردن بازیگران داخلی مختلف استفاده می کنند که عملکرد آنها بر دیپلماسی اقتصادی کشور تأثیر می گذارد. گسترش وظایف اقتصادی وزارت امور خارجه منجر به ادغام وزارت امور خارجه و وزارت بازرگانی در 30 کشور از جمله 15 کشور در حال توسعه شده است. همچنین علیرغم اهمیت دیپلماسی اقتصادی، باید به خاطر داشت که بخش واقعی اقتصاد تأثیر بسیار مهمتری بر صادرات کالا و خدمات و توسعه دارد و بنابراین دیپلماسی اقتصادی را نباید راه حل همه مشکلات دانست.

در این گزارش آمده است: در واقع بخشی از مشکلات صادراتی کشور ناشی از مشکلات سرمایه گذاری و تولید، مشکلات زیرساختی و لجستیکی، مشکلات بانکی و برخی مسائل دیگر است که از حیطه دیپلماسی اقتصادی خارج است. تا زمانی که این مشکلات حل نشود، نمی توان انتظار داشت که دیپلماسی اقتصادی سهم قابل توجهی در اقتصاد کشور داشته باشد. در پایان لازم به ذکر است که اهمیت دیپلماسی اقتصادی باعث شد که در ماده (105) قانون برنامه ششم توسعه نیز ذکر شود. اگرچه این توجه اقدام خوبی است، اما اشکالاتی نیز دارد. در مجموع به نظر می رسد موفقیت دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مستلزم نگاه همه جانبه به موضوع و اتخاذ تصمیمات اصولی است که مهمترین آنها عبارتند از:
شناسایی و اتخاذ پارادایم ها و راهبردهای همکاری بلندمدت با هر یک از کشورهای هدف، تدوین و اجرای استراتژی توسعه صنعتی کشور به منظور شناسایی و تمرکز بر حوزه های اولویت دار در دیپلماسی اقتصادی، ایجاد هماهنگی بین بازیگران داخلی در این حوزه. و استفاده از ابزارهای مختلف و دیپلماسی اقتصادی متنوع یکی از این راه هاست.

در این گزارش تاکید شده است: ذکر این نکته ضروری است که علیرغم اهمیت فراوان دیپلماسی اقتصادی، اما در این بین باید از تاکید و انتظار دیپلماسی اقتصادی پرهیز کرد و به یاد داشت که بخش واقعی اقتصاد تاثیر بسیار مهمی بر صادرات و تقویت اقتصاد دارد. دیپلماسی با کشورهای دیگر با توجه به اینکه ایران با موانع زیرساختی، گمرکی و لجستیکی بسیاری مواجه است، اصلاح آنها شرط استفاده بهینه از دیپلماسی اقتصادی به نفع کشور است.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.

انتهای پیام/